Traktat ryski – odzyskane dziedzictwo. 100-lecie traktatu ryskiego na Zamku
16 marca–31 grudnia 2021 r.
Jak prezentowałyby się wnętrza Zamku Królewskiego w Warszawie ogołocone z dzieł sztuki i narodowych pamiątek, bez widoków Warszawy Canaletta, obrazów historycznych Bacciarellego czy rzeźb Le Bruna? Trudno to sobie dzisiaj wyobrazić. Tak jednak było w okresie zaborów, kiedy do Rosji zostały wywiezione najcenniejsze eksponaty z zamkowej kolekcji, a ich miejsce zajęły symbole władzy carskiej.
18 marca 2021 r. przypadła 100. rocznica podpisania kończącego wojnę polsko-bolszewicką traktatu pokojowego w Rydze, na mocy którego zostały wyznaczone granice państwa polskiego na wschodzie oraz uregulowano kwestie odszkodowań dla Polski (artykuł XI traktatu ryskiego zawierał postanowienia o zwrocie Polsce mienia kulturalnego, grabionego przez Rosję od 1772 r., stanowiąc punkt wyjścia do trwającej 15 lat rewindykacji polskich dóbr kultury).
Z tej okazji Zamek Królewski w Warszawie zaprasza na cykl wydarzeń upamiętniających to ważne porozumienie, dzięki któremu do Polski powróciło wiele bezcennych dzieł sztuki oraz pamiątek narodowych.
15 marca 2021 r. odbyło się uroczyste otwarcie wystaw: Traktat ryski – odzyskane dziedzictwo, przygotowanej przez Zamek Królewski w Warszawie, oraz Gorzki pokój. Traktat ryski 1921 r. – autorstwa Instytutu Pamięci Narodowej. W uroczystości udział wzięli: Małgorzata Gosiewska, Wicemarszałek Sejmu RP, prof. Piotr Gliński, Wiceprezes Rady Ministrów, Minister Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu, dr Jarosław Szarek, Prezes Instytutu Pamięci Narodowej oraz prof. Wojciech Fałkowski, Dyrektor Zamku Królewskiego w Warszawie.
Zapraszamy do obejrzenia filmu, w którym po wystawie Traktat ryski – odzyskane dziedzictwo oprowadzają jej kuratorzy: dr Magdalena Białonowska i Norbert Haliński:
Wystawie towarzyszy cykl 10 wykładów naukowych (online). Najbliższy z nich odbędzie się 13 kwietnia 2021 r. i będzie nosić tytuł Znaczenia traktatu ryskiego w ewolucji norm prawno-międzynarodowych w zakresie integralności dziedzictwa kulturowego, a wygłosi go prof. Wojciecha Kowalskiego z Uniwersytetu Śląskiego.
Od 16 marca do 31 grudnia 2021 r. w salach Zamku Królewskiego udostępniona jest specjalna ścieżka zwiedzania po Apartamentach Wielkim i Królewskim, z oznaczeniem dzieł sztuki, które zostały odzyskane na mocy postanowień traktatu ryskiego, a także reprodukcje zdjęć ukazujących zmiany w wyglądzie i wystroju sal od 1900 do 1939 r.
W dniach 16 marca–11 kwietnia 2021 r. w ramach wystawy czasowej w Sali Rady zaprezentowano zdjęcia i dokumenty związane z procesem rewindykacji polskich dzieł sztuki z Rosji sowieckiej oraz fotografie ukazujące wygląd sal zamkowych w okresie zaborów, I wojny światowej oraz II RP. Dokumenty i fotografie pochodzą ze zbiorów: Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Gabinetu Rycin Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego, Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Muzeum Warszawy oraz Archiwum i Biblioteki Naukowej Zamku Królewskiego w Warszawie.
Celem cyklu wydarzeń Traktat ryski – odzyskane dziedzictwo jest próba unaocznienia materialnego znaczenia traktatu ryskiego dla Zamku Królewskiego w Warszawie. Kuratorami wydarzeń na Zamku są dr Magdalena Białonowska, Norbert Haliński oraz Paweł Tyszka, a autorem projektu scenografii wystawy – Jarosław Kłaput.
Zamkowe wydarzenia uzupełniła wystawa Instytutu Pamięci Narodowej Gorzki pokój. Traktat ryski 1921 r., którą zaprezentowano na Dziedzińcu Zamku Królewskiego. Wystawa ukazała całościowy obraz zagadnień związanych z najważniejszą ugodą pokojową, jaką Polska podpisała jako samodzielny byt polityczny w minionym stuleciu. Jej założeniem było szerokie nakreślenie genezy traktatu pokojowego, zawartego po zwycięskiej wojnie Polski z sowiecką Rosją, a także ukazanie jego konsekwencji w krótkiej historii międzywojnia oraz w dłuższej perspektywie relacji polsko-rosyjskich, w tym polsko-sowieckich. Wystawa prezentowała losy Polaków, Białorusinów i Ukraińców w kontekście brzemiennych w skutki postanowień traktatowych. Część zdjęć pochodzi z prywatnych zbiorów Stanisława Grabskiego, głównego architekta traktatu z polskiej strony, zdeponowanych w Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. Ekspozycja była dostępna na zamkowym dziedzińcu od 16 marca do 24 kwietnia 2021 r. Autorem jej koncepcji był Adam Hlebowicz, dyrektor Biura Edukacji Narodowej IPN, przy współpracy z prof. Markiem Gałęzowskim. Oryginalną koncepcję plastyczną stworzył Jarosław Kłaput.
Cykl wykładów towarzyszących wystawie >
Wydarzenie organizowane w ramach programu towarzyszącego obchodom jubileuszu 50-lecia odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie