Badanie miecza koronacyjnego ostatniego króla Polski
Miecz ceremonialny Stanisława Augusta Poniatowskiego ze zbiorów Zamku Królewskiego stanowi cenne regalium i pamiątkę ostatniej polskiej koronacji królewskiej z roku 1764. Po raz pierwszy ten wyjątkowy obiekt poddany został nieniszczącemu badaniu spektrospokowemu, pozwalającemu na precyzyjne określenie składu stopu metalu z poszczególnych elementów miecza. Szczególnie interesująco przedstawiała się zagadka składu złota o różnych barwach.
Stanisław August koronowany został na króla Polski w 1764 roku. Wyjątkowe insygnium jakim jest miecz, miało byś wykorzystane przy koronacji, a następnie służyć podczas ceremonii wręczania orderów: Orła Białego oraz św. Stanisława (ustanowionego w 1765 r.).
To dzieło sztuki jest wybitnym przykładem kunsztu jubilerskiego. Jego kanelowaną, emaliowaną rękojeść oplecioną girlandą laurową dekorują motywy świadczące o funkcji insygnium. Najbardziej oczywistym jest głowa Orła Białego wieńcząca trzon rękojeści. Na zakończeniach ramion jelca znajdują się wyobrażenia Matki Boskiej i św. Stanisława, patronów Rzeczpospolitej, wykonane techniką emalii malarskiej i okolone liśćmi palmowymi. Pośrodku widnieje tarcza z herbami: Rzeczypospolitej (Orzeł i Pogoń) oraz Stanisława Augusta (Ciołek). Finezyjne dekoracje wykonano z barwnego złota – zielonkawego, czerwonawego, żółtego i białego.
Miecz jest zachowany w znakomitym stanie. Nigdy nie wymagał większej konserwacji, ale też nie został nigdy poddany badaniom technologicznym, a jako wspaniałe i jednocześnie znakomicie udokumentowane historycznie dzieło rzemiosła artystycznego budził zawsze ciekawość badaczy. Wszelkie badania polegające na pobraniu próbek materiałów i ich przebadaniu długo były jednak wykluczone jako „niszczące” ten wspaniały przedmiot.
Dopiero 29 lutego 2024 roku, dzięki uprzejmości Głównego Urzędu Miar i podlegającego mu Urzędu Probierczego w Krakowie, miecz został poddany nowoczesnemu nieniszczącemu badaniu spektroskopowemu, które pozwoliło na określenie składu stopu poszczególnych elementów miecza, w szczególności składu złota o różnych barwach. Po opracowaniu pomiarów wyniki badań zostaną opublikowane.