Gabinet sztuki europejskiej

Arcydzieła z Narodowego Muzeum Sztuki im. Bohdana i Warwary Chanenków w Kijowie

6 grudnia 2024 r. – 30 marca 2025 r.

Gabinetami sztuki w XVII i XVIII wieku nazywano pokoje, w których arystokraci i zamożni mieszczanie eksponowali swoje prywatne kolekcje obrazów, rzeźby czy rzemiosła artystycznego. Dostęp do nich mieli jedynie wybrani. Praktyka ta jednak znacząco przyczyniła się do rozwoju kultury odbioru sztuki w Europie, a ostatecznie – wraz ze zmianą stosunków społecznych i upowszechnieniem się idei upubliczniania zbiorów – dała początek muzeom. Odwołanie do tej tradycji stanowi myśl przewodnią wystawy prezentującej 37 dzieł sztuki europejskiej pochodzących z największej i najcenniejszej kolekcji artystycznej w Ukrainie. Kolekcji, której główny trzon stanowił znamienity prywatny zbiór.

Sytuacja bez precedensu

Narodowe Muzeum Sztuki im. Bohdana i Warwary Chanenków w Kijowie to jedna z najważniejszych instytucji muzealnych w Europie Wschodniej, dysponująca zbiorami sztuki europejskiej, azjatyckiej i starożytnej. W związku ze znacznymi zniszczeniami, jakich placówka doznała podczas ataków Rosji na Kijów jesienią 2022 roku, jej dyrekcja zdecydowała się część swojej kolekcji sztuki przekazać w depozyt Zamkowi Królewskiemu w Warszawie w celu zabezpieczenia na czas wojny oraz poddania zabiegom konserwacyjnym. Decyzja ta stworzyła niepowtarzalną okazję do pokazania dzieł o randze ukraińskiej kolekcji narodowej szerokiej publiczności w Polsce. Jest to pierwsza tak obszerna prezentacja zbioru Chanenków poza granicami Ukrainy.

Bogactwo i różnorodność

Na wystawie znajdują się dzieła sztuki włoskiej, holenderskiej, flamandzkiej, francuskiej czy hiszpańskiej, w tym sygnowane przez takich mistrzów jak Peter Paul Rubens, Bernardo Bellotto czy Juan de Zurbarán. Zróżnicowana jest także tematyka przedstawień – od portretu przez martwe natury i pejzaże po sceny o tematyce antycznej.

Cenne polonika

Osobny dział stanowią polonika, spośród których na szczególną uwagę zasługuje Portret Stanisława Augusta w stroju Henryka IV, namalowany przez Louise-Elisabeth Vigee-Le Brun w 1797 roku. Przedstawienie to jest jednym z ostatnich portretów władcy wykonanych przed śmiercią. Po raz pierwszy po dwustu latach goszczą też na Zamku dwa obrazy z kolekcji ostatniego króla Polski, wywiezione w głąb Rosji na początku XIX wieku i długo uznawane za zaginione.

Twórcy kolekcji

Bohdan Chanenko (1849-1917) był prawnikiem, przemysłowcem cukrowniczym oraz wielkim pasjonatem sztuki. Wraz z żoną Warwarą na przestrzeni kilkudziesięciu lat gromadził obrazy, rzeźby oraz wyroby rzemiosła artystycznego, które razem utworzyć miały największe i najcenniejsze zbiory sztuki w Ukrainie. Kolekcja ta może się równać z najznamienitszymi prywatnymi zbiorami powstającymi w podobnym czasie w Paryżu czy Wiedniu.

Wyjątkowe miejsce ekspozycji

Wystawa prezentowana jest w przestrzeni Biblioteki Królewskiej, jedynym oryginalnym wnętrzu Zamku Królewskiego, które przetrwało II wojnę światową. Miejsce to tworzy istotny kontekst dla wystawy jako namacalny symbol przetrwania skarbów kultury w obliczu pożogi wojennej.