Konferencja naukowa "Familia Czartoryskich i Poniatowskich – pierwsza partia polityczna w Rzeczypospolitej?" 13–14 listopada 2025 r.

Zamek Królewski w Warszawie we współpracy z Wydziałem Historii Uniwersytetu Warszawskiego, reprezentowanym przez dr hab. Urszulę Kosińską, prof. ucz., zaprasza na sesję naukową poświęconą „Familii” Czartoryskich i Poniatowskich – jednemu z najważniejszych środowisk politycznych XVIII wieku.

To pierwsza próba usystematyzowania i popularyzacji wiedzy o stronnictwie, które przez kilkadziesiąt lat zachowało kluczową pozycję w życiu politycznym Rzeczypospolitej i miało znaczący wpływ na losy obu jej członów – Korony i Litwy.

W sesji weźmie udział 20 badaczy z czołowych polskich instytucji naukowych i kulturalnych: historycy, historycy sztuki i literatury. Ich wystąpienia dotyczyć będą działalności „Familii”, jej idei i roli w okresie panowania trzech monarchów – Augusta II, Augusta III i Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Celem spotkania będzie stworzenie spójnego obrazu dziejów fakcji Czartoryskich i Poniatowskich oraz próba odpowiedzi na pytanie, czy „Familię” można uznać za pierwszą nowoczesną polską partię polityczną.

Część 1. 13.11, godz. 10.00

Część 2. 13.11, godz. 14.30

Uwaga. Z przyczyn technicznych część druga konferencji nie została zarejestrowana w całości. Przepraszamy.

Część 3. 14.11, godz. 10.00

 

13 listopada 2025

10.00–10.20 Otwarcie konferencji

prof. dr hab. Małgorzata Omilanowska, dyrektorka Zamku Królewskiego w Warszawie – Muzeum

dr hab. Urszula Kosińska, prof. ucz., Uniwersytet Warszawski

10.20–11.30 PANEL I

• prof. dr hab. Zofia Zielińska, Uniwersytet Warszawski (emerita), Familia w historiografii
•  dr hab. Janusz Pezda, prof. UJ, Uniwersytet Jagielloński, Źródła archiwalne do działalności Familii w zbiorach Biblioteki XX Czartoryskich

11.30–11.50 Przerwa kawowa

11.50–13.30 PANEL II

• dr Zbigniew Hundert, Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum, dr Jan Jerzy Sowa, Uniwersytet Warszawski, Czy podstawy politycznej siły Familii zostały wypracowane w 2. połowie XVII w.?
• dr hab. Urszula Kosińska, prof. ucz., Uniwersytet Warszawski, Familia w czasach Augusta II – aspiracje polityczne a rzeczywistość
• dr hab. Katarzyna Kuras, prof. UJ, Uniwersytet Jagielloński, Dwór Augusta Aleksandra Czartoryskiego

13.30–14.30 Przerwa

14.30–16.10 PANEL III

• dr hab. Andriej Macuk, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, Familia w Wielkim Księstwie Litewskim za panowania Augusta III
• dr Grzegorz Glabisz, Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu, Na peryferiach wpływów Familii. Teodor Czartoryski biskup poznański i jego rola w życiu politycznym Wielkopolski (1739–1768)
• dr hab. Tomasz Ciesielski, prof. ucz., Uniwersytet Opolski, Przedstawiciele Familii jako kadra dowódcza w wojskach koronnym i litewskim czasów saskich i stanisławowskich

16.10–16.30 Przerwa kawowa

16.30–18.10 PANEL IV

• dr Tomasz Szwaciński, Między młotem a kowadłem. Polsko-rosyjskie konflikty graniczne za Augusta III a przejście Familii do opozycji
• dr hab. Dorota Dukwicz, prof. IH PAN, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, Od współpracy do rozejścia. Stosunki króla Stanisława Augusta z wujami Czartoryskimi na przełomie lat 60. i 70. XVIII w.
• dr Ewa Zielińska, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, Ponownie w opozycji. Familia wobec rządów Rady Nieustającej lat 1775–1780

14 listopada 2025

10.00–11.30 PANEL V

• dr Monika Jusupović, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, Schyłek wpływów Czartoryskich w Wielkim Księstwie Litewskim. Oddziaływanie Michała Fryderyka i Adama Kazimierza na sejmiki litewskie w latach 70. i 80. XVIII w.
• dr Jakub Bajer, Instytut Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk, Andrzej Poniatowski jako mediator między Wiedniem a Warszawą w początkach panowania Stanisława Augusta
• dr hab. Piotr Ugniewski, prof. UW, Uniwersytet Warszawski, Familia w zagranicznej opinii w okresie panowania Stanisława Augusta

11.30–12.00 Przerwa kawowa

12.00–13.45 PANEL VI

• dr hab. Jakub Sito, prof. IHS PAN, Instytut Historii Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Czy istniała polityka artystyczna Familii?
• Izabela Zychowicz, Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum, Manibus Parentum. Królewscy rodzice – Konstancja z Czartoryskich i Stanisław Poniatowski w służbie propagandy
• dr Iwona Dacka-Górzyńska, Polskie Towarzystwo Heraldyczne, Nekropolia rodziny książąt Czartoryskich (XVII–XIX w.) w bazylice Świętego Krzyża w Warszawie